«تعیین معیارهای انتخاب تامین کننده در مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت چاپ و بسته بندی ایران» عنوان پایان نامه ای است که تحقیقات آن در بیش از ۵۰ چاپخانه بزرگ کشور انجام شده که در ادامه می خوانید.
نگرانی های اقتصادی، تهدیدات تکنولوژی و عدم قطعیت در مورد آینده بازارهای تجاری کشور موجب عدم اطمینان چاپخانه داران به ثبات کسب و کارشان شده است. چاپخانه داران در صنعتی فعالیت می کنند که بازار آن ها انتظار تغییرات سریع تری از تامین کنندگان دارند. همچنین چاپخانه داران با به کارگیری سیستم های تولیدی نوین به دنبال حذف یا کاهش ضایعات و فعالیت هایی هستند که ارزش افزوده ای ایجاد نمی کنند. لذا در طول دو دهه گذشته، حرکتی از سمت بهینه سازی یک سازمان به سمت بهینه سازی کل زنجیره تامین شکل گرفته است.
فلسفه شکل گرفتن چنین نگرشی این است که بهینه سازی تمام مراحلی که در تولید یک محصول دخالت دارند منجر به ایجاد بیشترین ارزش افزوده با کمترین هزینه ممکن خواهد شد. از آنجا که زنجیره تامین، یک محصول را از فرآوری مواد اولیه تا تحویل محصول به مشتری و بعضا عکس آن (لجستیک معکوس) در نظر می گیرند، بنابر این تمرکز رو به جلو برای تطبیق وسیع تر محیط تولید با توسعه پایدار خواهد بود.
زنجیره تامین پایدار در کنار توجه به منافع اقتصادی کسب و کار، آثار و تبعات اجتماعی و زیست محیطی فعالیت ها و تولیدات زنجیره تامین را نیز مدنظر قرار داده و در پی بهینه کردن مدیریت زنجیره تامین در هر سه جنبه مورد اشاره (اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی) است.
چاپخانه داران ایرانی با انتخاب تأمین کننده های خود بر اساس این معیارها می توانند علاوه بر حفظ منافع اقتصادی خود چه در کوتاه مدت و چه در بلند مدت، به پایداری محیط زیست و حفظ منافع اجتماعی مربوط به چاپخانه ها که شامل امنیت شغلی و حفظ و پرورش منابع انسانی آموزش دیده و مسائلی ازاین‌دست در طول زنجیره تامین چاپ کمک شایانی کنند.
توجه به همین سنخ نیازهای صنعت چاپ بود که مرا واداشت پایان نامه کارشناسی ارشد خود را «تعیین معیارهای انتخاب تامین کننده در مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت چاپ و بسته بندی ایران» پدید آورده است عنوان دهم. یافته های بنیادین این پایان‌نامه را، که تحقیقات آن در بیش از ۵۰ چاپخانه بزرگ کشور انجام داده‌ام، را در این مقاله عرضه خواهم کرد.
مفهوم مدیریت زنجیره تامین پایدار
مدیریت پایداری یکپارچه (corporate sustainability management) موجب حرکت به سمت توسعه پایدار شده است که اولین بار توسط گروه جهانی محیط زیست و توسعه (WCED) در سال ۱۹۸۷ تعریف شد. توسعه پایدار توسعه ای است که نیازهای امروز را پاسخگو بوده ولی توانایی نسل های آینده را برای برآورده کردن نیازهایشان به مخاطره نیندازد. از سال ۱۹۸۷ تعاریف متعددی برای توسعه پایدار ارائه شده است.
در سال ۲۰۰۲ اجلاس ریو و اجلاس جهانی توسعه پایدار، مفهوم توسعه پایداری را با یکپارچه‌سازی ملاحظات اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی جهت قضاوت متعادل در بلندمدت توسعه دادند. توسعه پایدار و پایداری غالبا به‌عنوان ترکیب توسعه اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی و رویکرد سه‌گانه Triple bottom line تفسیر شده است.
در مستندات علمی تعاریف متعددی برای زنجیره تامین پایدار آمده است. مدیریت زنجیره تامین پایدار به معنای استراتژی، ادغام شفاف و دست یابی به اهداف اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی یک سازمان در همکاری سیستماتیک فرآیندهای کلیدی کسب و کار درون سازمانی برای بهبود عملکرد اقتصادی طولانی مدت زنجیره تامین شرکت و عملکرد فردی آن است.
در مقاله ای دیگر، مدیریت مواد، اطلاعات و جریان سرمایه و همچنین همکاری میان شرکت های درگیر در زنجیره تامین با توجه به اهداف تلفیق شده اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی و مشتق شده از مشتری و ذینفعان، مدیریت زنجیره تامین پایدار تعریف شده است.
تعریف این مقاله از پایداری تنها مفهوم «سبز» نیست بلکه «سبز بودن» روش و مسیری برای رسیدن به پایداری در مدیریت زنجیره تامین در کنار پیاده‌سازی رویکردها ازجمله ناب بودن و انعطاف‌پذیری است. به‌عبارت‌دیگر یک مدیریت زنجیره تامین علاوه بر رسیدگی به مسائل زیست‌محیطی همچون تولید پاک، بایستی بر اساس یک برنامه بودجه مشخص باشد و به ارزش‌های جامعه کمک کند.
یعنی مسائل اجتماعی و اقتصادی جامعه را نیز تحت پوشش قرار دهد. ضرورت پیاده سازی مدیریت زنجیره تامین پایدار در همین‌جا ظاهر می شود؛ چراکه علاوه بر اینکه جوامع انسانی به‌شدت زیاده خواه هستند، در پی زندگی در محیط زیست سالم و به دور از آلودگی و بیماری بوده و بدون مدیریت پایدار، همچنان جوامع غرق در مشکلات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی ناشی از زیاده خواهی خود خواهند بود.
در فعالیت های مربوط به مدیریت زنجیره تامین، ارزیابی و انتخاب مناسب تامین کنندگان بر اساس معیارهای پایداری (اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی)، سازمان ها را در جهت حرکت به سمت توسعه پایدار یاری می کند. به دلیل افزایش آگاهی های زیست محیطی و اجتماعی مشتریان و مصرف کنندگان، موفقیت صنایع کنونی منوط به رعایت الزامات و معیارهای پایداری در زنجیره ارزش تولید و زنجیره تامین است.
با توجه به موقعیت بالقوه ایران در دوره پساتحریم و به وجود آمدن فضای تجارت بین الملل لازم است صنایع مختلف کشور که قصد حضور در بازارهای جهانی را دارند، ظرفیت لازم را برای حضور در بازارهای جهانی کسب کنند. یکی از راه های ایجاد این ظرفیت و کسب مزیت رقابتی در صحنه کسب و کار این است که صنایع و سازمان های کشور در جهت بهینه کردن مدیریت زنجیره تأمین علاوه بر در نظر گرفتن منافع اقتصادی کسب و کار، شاخص های اجتماعی و زیست محیطی را نیز در مسئله انتخاب تأمین‌کنندگان خود در نظر بگیرند.
واقعیت این است که طی سال های اخیر کشورهای پیشرفته رعایت معیارهای مرتبط با محیط زیست و مسئولیت اجتماعی شرکت ها را چه در خود این کشورها و چه در کشورهای طرف تجارت خود به عنوان یک شرط آغاز و توسعه تجارت عنوان می کنند.
در اقتصاد کنونی شاهد تغییرات نگرشی در تئوری های مدیریتی و اقتصاد سیاسی هستیم که توجه ویژه ای به مسئولیت های اجتماعی بنگاه ها و پاسخگویی بنگاه ها در حوزه های اجتماعی و محیطی دارند. این تغییر نگرش هم در سطح اقتصاد کلان و هم در سطح اقتصاد خرد در حال رخ دادن است و امروزه شاهد آن هستیم که بنگاه های اقتصادی در کنار دولت و نهادهای عمومی و مردم نهاد خود را به صورت یک کل فرض کرده و خود را نسبت به رفاه اجتماعی بشریت و تخریب آب، زمین و هوا مسئول می دانند.
اهمیت معیارهای اقتصادی در صنعت چاپ
با توجه به اینکه تامین مواد خام و قطعات در صنایع بخش قابل‌توجهی از هزینه‌های آن سازمان را به خود اختصاص می‌دهد و همچنین به دلیل نقش مؤثر مدیریت زنجیره تامین بر بهره وری و سودآوری سازمان، ارزیابی تامین‌کننده و تصمیم‌گیری در مورد انتخاب آن امری اساسی در حداکثرسازی منافع سازمان و بهبود کل زنجیره است.
از طرفی با توجه به مصرف روز افزون منابع کره زمین در کنار تأثیرات آن بر روی محیط‌زیست و اکوسیستم ها، دولت‌ها و سازمان ها باید ملاحظات توسعه پایدار را در فعالیت های کسب‌وکار لحاظ نمایند. طراحی یک ساختار مدیریت زنجیره تامین پایدار مزیت رقابتی برای شرکت ها فراهم می کند. در این بین، انتخاب تأمین کننده بر اساس اصول و فاکتورهای پایداری نقش مهم و بسزایی در پیشبرد اهداف زنجیره تامین پایدار دارد. اهمیت معیارهای اقتصادی به‌عنوان سنتی‌ترین معیار در انتخاب تامین‌کنندگان بر صاحبان همه صنایع و ازجمله صاحبان صنایع چاپ پوشیده نیست.
چاپخانه های کوچک و متوسط اکثریت غالب چاپخانه های ایران را تشکیل می دهند. اما مخاطب این پژوهش همه انواع کسب و کارهای چاپی است که به‌نوعی با تامین‌کنندگان مواد اولیه ارتباط دارند.
اکثر چاپخانه های کوچک مواد اولیه مورد نیاز خود را بر مبنای اعتبار تامین کننده می‌خرند. بنابراین تامین کننده ارجح کسی است که تسهیلات اعتباری را گسترش می دهد. زمانی که تسهیلات اعتباری تمام می‌شود، معمولا چاپخانه‌های کوچک تلاش می‌کنند تا مواد اولیه را از نمایندگی فروش یا توزیع‌کننده که تسهیلات اعتباری را گسترش می‌دهد، تامین کند. تامین‌کنندگان هم که برای افزایش فروش و ماندن در صحنه رقابت تحت فشار هستند، به قیمت پایین‌تر و تسهیلات اعتباری متوسل می‌شوند.
وقتی گسترش اعتبار غیر‌قابل مدیریت می شود، به دلیل روبه‌رو شدن با بحران شدید مالی تامین کنندگان اصرار به فروش نقدی آن‌هم به شرکت های چاپی کوچک را دارند. بنابراین هزینه خرید محصول برای چاپخانه داران دارای اهمیت بسیاری است.
هیچ یک از چاپخانه های کوچک در ایران دارای ناوگان عظیمی از کامیون برای حمل‌ونقل مواد ورودی یا محصولات نهایی خروجی نیستند. همه لجستیک های ورودی بر عهده شرکت های ناوگان کوچک کامیون یا ناوگان کامیونی مربوط به خود تولید‌کننده و تامین کننده ها است و هیچ اثری از خدمات لجستیک طرف سوم (۳PL)، (شرکت های خدمات لجستیک طرف سوم به شرکت هایی گفته می شود که سازمان های تولیدی یا خدماتی بخشی از کل امور لجستیکی خود را به آن‌ها برونسپاری می‌کنند.
این شرکت ها معمولا در حوزه های حمل و نقل و انبارداری متخصص هستند و قادرند خدمات خود را با انواع مختلف و متنوعی از محصولات منطبق سازند) نیست. شرکت های چاپی بزرگ مانند شرکت های انتشار روزنامه و چاپ کتاب نیز، انبارهای کاغذ خود را در مکان‌های مختلف و در نزدیکی چاپخانه های خود تاسیس می کنند و یک ناوگان کوچک کامیون برای انتقال کاغذ و دیگر اقلام مورد نیاز چاپخانه ها به منظور انجام سفارش ها روزانه مستقر می شود.
در صورت واردات مستقیم، کاغذ، پلیت، فیلم و مرکب از طریق حمل و نقل دریایی از بندرها با کشتی حمل و سپس با کامیون‌های شرکت‌های خدمات لجستیک طرف سوم به مشتری مربوطه تحویل داده می‌شود. بنابراین هزینه لجستیک هزینه متغیر حمل‌ونقل به ازای یک واحد و هزینه‌های ثابت حمل‌ونقل برای چاپخانه‌ها دارای اهمیت بالایی است.
تحویل به موقع کالا نیز به‌اندازه هزینه خرید و هزینه لجستیک برای چاپخانه داران دارای اهمیت است زیرا اگر مواد اولیه به‌موقع به دست چاپخانه‌داران نرسد، به همان اندازه نیز آن‌ها در تحویل محصولات خود به مشتریان دیرکرد خواهند داشت. بنابراین شرکت‌های چاپی می‌توانند از سیستم کنترل موجودی «تولید به‌موقع» (JIT) و جایگزین کردن دوباره در فواصل منظم با انتخاب تامین‌کنندگانی که می‌توانند با آن‌ها به‌طور نزدیک کار کرده و مدیریت موجودی توسط فروشنده را پیشنهاد دهند، استفاده کنند. این‌یک موقعیت برد- برد هم برای تامین‌کنندگان و هم برای چاپخانه‌داران است.
تامین کنندگان می‌توانند از مزیت امضای قراردادهای بلندمدت که اطلاعات واقع بینانه‌ای از حجم تولید و ذخیره‌سازی به آن‌ها می‌دهد، بهره ببرند. همچنین مدیریت موجودی توسط فروشنده در زنجیره تامین کششی به تولیدکنندگان کمک می‌کند. در غیر این صورت آن‌ها همواره به دنبال این هستند که موجودی خود را از طریق دلا‌ل‌ها روانه بازار کنند.
البته شرکت های چاپی کوچک تر قدرت چانه‌زنی کمتری با تامین کنندگان خود دارند. اما چاپخانه داران باید بدانند که روابط بین تامین کنندگان به‌اندازه روش‌های عملیاتی برای افزایش بهره‌وری مهم و حیاتی هستند.
در ایران اکثر چاپخانه‌های کوچک سیستم کامپیوتری برای مدیریت موجودی و سفارش‌دهی ندارند. آن‌ها برای رفع احتیاجات ارائه‌شده از سوی خود به توزیع‌کنندگان و نمایندگی‌های فروش وابسته هستند. برای مثال برخی از تامین‌کنندگان مواد اولیه مانند کداک پلی‌کروم و دیگر تامین‌کنندگان، مدیریت موجودی توسط فروشنده را به‌منظور کاهش فشار بر شرکت‌های چاپی اتخاذ می‌کنند.
شرکت های چاپی دیگر مجبور نیستند نسبت به سفارش زیاد و انبار کردن آن، حمل و نقل و فضای انبار و غیره نگران باشند. اکثر صاحبان صنایع به اهمیت مدیریت موجودی توسط فروشنده پی می برند به‌طوری‌که به‌زودی این روش به یک روش استاندارد برای اکثر اقلام تبدیل خواهد شد.
در توضیح اهمیت شاخص انعطاف‌پذیری در انتخاب تامین‌کننده برای چاپخانه‌داران باید گفت، ایجاد روابط و قراردادهای انعطاف‌پذیر و طولانی‌مدت با تامین کنندگان منعطف، عامل مهمی در حفظ سهم بازار و برتری بر رقبا محسوب می‌شود.
عدم توانایی پاسخگویی به تقاضاهای مشتریان، که همواره با عدم قطعیت همراه هستند، موجب صدمه دیدن تصویر چاپخانه‌داران در ذهن مشتریان شده و اعتماد مشتریان به آن‌ها از بین خواهد رفت و به دنبال سازمان‌های قابل‌اطمینان‌تری برای خود خواهند بود. البته جهت ارزیابی و انتخاب انعطاف‌پذیرترین تامین کننده، نیاز به استفاده از یک شاخص کمی است که از حوصله این مقاله خارج است.
اهمیت معیارهای زیست‌محیطی در صنعت چاپ
وقتی صحبت از صنعت چاپ می شود، معمولا تصویری از انتشار گازهای گلخانه ای، میزان بالای ضایعات کاغذ و مصرف مقدار زیاد انرژی به ذهن متبادر می‌شود. امروزه واقعیت صنعت چاپ بسیار متفاوت از این تصورات کلیشه‌ای است. این روزها خوشبختانه به دلیل وجود استراتژی‌های مدیریت ارتباطات مشتری (CRM)، تقاضاهای مشتری بیشتر به‌صورت سفارشی‌سازی تهیه می‌شوند که این همکاری چرخه عمر محصولات بسته‌بندی‌شده را کوتاه‌تر می‌کند. بنابراین در زنجیره تامین صنعت چاپ به منظور بهبود پایداری تاکید بسیاری بر کارایی بیشتر و ضایعات کمتر وجود دارد.
شواهد حاکی از آن است که در صنایع چاپ آمریکا برای اجرای یک کسب‌وکار چاپی پایدار احتیاج به یک رویکرد جامع وجود دارد نه به مجموعه‌ای از تلاش‌های ازهم‌گسسته. اول اینکه به‌عنوان یک چاپخانه‌دار مطمئن شوید محصولی که چاپ می‌کنید (چه لیبل یک بطری و چه یک کاغذ بانکی) و مواد اولیه‌ای که برای چاپ محصولتان موردنیاز است، همگی از منابع پایدار باشد. دوم، فرآیند تولید که شامل مراحل قبل از چاپ، چاپ و بعد از چاپ است بایستی مطابق روش‌های پایدار انجام شوند. سوم، عملیاتی مانند صحافی، حمل‌ونقل و مصرف انرژی نیز باید مطابق معیارهای پایداری صورت گیرد.
در مورد ضایعات ایجادشده از طریق چاپ کتاب می‌توان گفت، ضایعات کاغذ ناشی از چاپ اضافی یا به دلیل وجود خطاها و مسائل مربوط به مرکب است. ضایعات کاغذ می‌تواند ناشی از مسائل زینک (کارهایی که با فرآیندهای سنتی مانند افست و لتر پرس چاپ می‌شوند) هم باشد.
طبق گزارش انجمن هوای پاک آمریکا، کاغذ وسیع‌ترین منبع ضایعات در صنعت چاپ است. تقریبا ۳۱ درصد از زباله‌های شهری از کاغذ و مقوا تشکیل شده است. تولیدکنندگان به‌منظور بازیافت کاغذ و بسته‌بندی در حال بهبود تکنولوژی حذف مرکب از سطح کاغذ هستند.
بر اساس برآوردهای شورای انجمن صنعت کاغذ آمریکا، ۶۳.۵ درصد از کاغذ مصرف شده در آمریکا که تقریبا دو برابر نرخ آن در سال ۱۹۹۰ (۳۳۳.۵ درصد) است، در سال ۲۰۱۰ بازیافت شده است. آژانس حفاظت از محیط‌زیست نیز تخمین زده است که نرخ بازیافت ظروف کاغذی و مقوایی و بسته‌بندی در سال ۲۰۰۹ تقریبا ۷۲ درصد بود.
فرآیند چاپ، بدون توجه به تکنولوژی به کار رفته در آن، مقدار زیادی آب و انرژی مصرف می‌کند. اما امروزه تولیدکنندگان به‌منظور کاهش میزان آب استفاده شده و میزان آب هدر رفته برای خنک‌کردن فرآیند چاپ، تکنولوژی‌ها و نوآوری‌ها را توسعه می‌دهند.
برخی از فرآیندهای چاپ امروزی، سیستم‌های خنک‌کننده بر پایه آب که دیگر بر تامین آب از بیرون متکی نیستند را یکپارچه کرده‌اند. در این راستا انجمن‌های مربوطه صنعت چاپ نیز ابتکار عمل‌هایی که در زمینه پایداری رخ می‌دهد را تشویق و از آن‌ها حمایت می‌کند. برای مثال در سال ۲۰۰۹، انجمن تولیدکنندگان لیبل و برچسب (TIMI)، برنامه” L.I.F.E” (لیبل ابتکاری برای محیط‌زیست) را معرفی کرد که به اعضای انجمن را در یافتن روش های پایدار و مقرون به صرفه در کسب و کارشان کمک می‌کرد.
TIMI بهبودی را نیز در زمینه چاپ نرو وب و صنایع تبدیلی فراهم کرده است. موارد دیگری از پروژه‌های برنامه L.I.F.E ارزیابی بر روی بازیافت چسب‌ها، با کاربرد موادی با ساختار نازک‌تر و کم‌وزن‌تر برای کاهش ضایعات و تعیین اینکه آیا این مواد می‌توانند بازیافت شوند، است.
همیشه دلیلی برای بهینه عمل کردن در صنعت چاپ وجود دارد تا نیاز به کارایی ادامه یافته و نوآوری‌های آینده از طریق زنجیره تامین صنعت چاپ و لزوم وجود دستگاه‌های چاپی با انرژی کاراتر، مرکب‌ها و تونرهای پایدارتر، تحریک کند. چاپخانه‌ها و تامین‌کنندگانی که مفاهیم پایداری را درک می‌کنند، تشخیص می‌دهند که آنچه برای محیط‌زیست و کسب‌وکار آن‌ها خوب است، همه یکسان و یکپارچه هستند.
صنعت چاپ به وجود آورنده انواع آلودگی ها به شکل جامد، مایع و آلاینده های هوا است که هر یک به‌نوعی اثرات سوئی بر محیط‌زیست و اکوسیستم دارند. مواد اولیه مورداستفاده در این صنعت ازجمله مرکب‌ها، داروهای شستشو، چسب‌ها و غیره هر یک به‌نوعی با استانداردهای زیست‌محیطی درگیر هستند.
به گزارش صنعت پلاستیک اروپا در سال ۲۰۰۰، صنعت بسته‌بندی بزرگ‌ترین مصرف کننده پلاستیک (تقریبا ۳۸ درصد از کل پلاستیک تولیدی در جهان) است. هرساله مصرف مواد پلاستیکی افزایش می یابد و تخمین زده‌شده است که سالانه مصرف آن پنج الی هفت درصد افزایش خواهد یافت. در چنین شرایطی پرداختن به موضوع ارزیابی تامین‌کنندگان در حوزه صنعت چاپ و بسته‌بندی و انتخاب آن‌ها بر اساس معیارهای پایداری با هدف افزایش رفاه اجتماعی ازجمله حقوق کارگران و مشتریان و عدم تخریب منابع طبیعی مانند آب، خاک و هوا مهم می‌کند.
به‌واسطه نیاز به کارایی بیشتر محصول و انعطاف‌پذیری، پیشرفت‌های زیادی در هر یک از بخش‌های مربوط به الزامات پایداری دیده می‌شود. برای پی بردن به اینکه این تغییرات پایداری چگونه اتفاق می‌افتد، بسیار مهم است که بدانیم امروزه واقعیت کسب‌وکار صنعت چاپ به چه صورت است.
اکنون بسیاری از چاپخانه‌های تجاری و شرکت‌های تولید لیبل و بسته‌بندی فقط یک چاپخانه نیستند و صرف‌نظر از اینکه چه تکنولوژی اعم از فلکسوگرافی، گراور، چاپ اسکرین، لترپرس یا دیجیتال مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ علاوه بر چاپ سنتی، برخی خدمات جانبی شامل حمل‌ونقل و حتی مدیریت موجودی را نیز به مشتریان خود ارائه می‌کنند.
اکثر مواد اولیه مورد استفاده در صنعت چاپ و بسته بندی ازجمله انواع مرکب های چاپی قدیمی، واتر‌بیس ها، سلفون ها، چسب ها، زینک ها و… اگر مطابق استاندارد تولید نشوند، هر یک به‌نوعی بر محیط‌زیست اثر مخربی دارند. همچنین برخی از این مواد مانند مرکب ها با مسائل ایمنی و بهداشت کارگران چاپخانه ها به‌عنوان یک شاخص اجتماعی مرتبط هستند.
ازاین‌رو تحقیق حاضر می‌تواند برای ارائه تصویری جامع در حوزه صنعت چاپ مفید بوده و با ارائه راهکار و پیشنهاد به مدیران چاپخانه‌ها در تصمیم‌گیری برای انتخاب تأمین‌کننده پایدار مناسب مؤثر باشد. چنانچه تامین کنندگان بر اساس معیارهای پایداری انتخاب شوند این پایداری به مراحل بعدی عمر محصول چاپی نیز تسری پیدا خواهد کرد.
همچنین صنعت چاپ به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مصرف کننده منابع طبیعی مانند کاغذ موجب تخریب لایه ازن می‌شود. بر اساس یک تخمین، بیش از ۳۰ درصد محصولات چاپی در چاپخانه ها به‌صورت ضایعات غیرضروری هدر می روند.
چنانچه مواد اولیه موردنیاز در این صنعت بر اساس معیارهای پایداری که شامل معیارهای زیست محیطی نیز است، از تامین کنندگان سنتی انتخاب شوند، این ضایعات به شکل مخرب وارد محیط‌زیست خواهند شد. بنابراین با توجه به افزایش آگاهی ها نسبت به موضوعات پایداری، اگر صنایع چاپ و بسته بندی کشور خواستار حضور پایدار چه در بازارهای داخلی و چه در بازارهای خارجی هستند، بایستی تامین‌کنندگان خود را با بر اساس معیارهای پایداری گزینش کنند.
بنابراین بررسی زنجیره تامین پایدار در صنعت چاپ و بسته‌بندی به‌عنوان یک صنعت با تاثیرگذاری بالابر مسئله توسعه پایدار دارای اهمیت بسیار بالایی است. این رتبهبندی صاحبان کسب‌وکار را نسبت به رعایت معیارهای پایداری توسط تامین‌کنندگان آگاه کرده و علاوه بر ایجاد مزیت رقابتی بین صاحبان کسب‌وکار باعث ایجاد رقابت بین تامین کنندگان جهت حرکت به سمت رعایت معیارهای پایداری می‌شود.
بسیاری از چاپخانه‌ها با به‌کارگیری تکنولوژی ها و سیستم چاپ «درست به موقع» از طریق چاپ سیستم تولید «تیراژ کم»- چاپ با تعداد کمتر بر اساس سفارشات واقعی به‌جای تقاضای پیش بینی شده- مقدار موجودی اضافی که به معنی ارسال ضایعات کمتر به محل دفن زباله است را کاهش می‌دهند
اهمیت معیارهای اجتماعی در صنعت چاپ
نه‌تنها در صنعت چاپ بلکه در اغلب صنایع توجه کمتری به معیارهای اجتماعی در انتخاب تامین‌کننده‌ها می‌شود. اهمیت معیارهای اجتماعی مانند میزان کارکنان آموزش‌دیده، ایمنی کار و سلامتی نیروی کار در انتخاب تامین‌کننده در صنایع چاپی تااندازه‌ای است که خاموشی و خرابی ماشین‌آلات و زیان‌های ناشی از این خرابی‌ها و همچنین حوادث و آسیب‌دیدگی‌های نیروی کار خود بر معیارهای اقتصادی مانند تولید و تحویل به‌موقع اثر گذاشته و موجب به وجود آمدن بحران در رضایتمندی مشتریان (چاپخانه داران) می‌شود.
صنعت چاپ یکی از صنایعی است که در سال‌های اخیر تأکید و توجه بر مسئله ایمنی و بهداشت شغلی و آموزش کارگران چاپخانه به‌عنوان یک از شاخص‌های اجتماعی و استانداردهای زیست‌محیطی در کنار جنبه‌های اقتصادی از سوی صاحبان این صنعت رو به افزایش است.
افزایش این گرایش را می‌توان از طریق پیاده‌سازی ایزو ۱۷۰۹۸ به‌عنوان یکی از ابزارهای مفید جهت مشخص کردن موادی که بازیافت نمی‌شوند، ایزو ۱۴۰۰۱ (سیستم مدیریت محیط‌زیست) و ایزو ۱۶۷۵۹ که میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای به دلیل فعالیت‌های چاپخانه‌ها هستند را درک کرد. استاندارد ۲۶۰۰۰ ISO که ناظر بر حوزه مسئولیت اجتماعی است نیز به‌تدریج در فضاهای کسب‌وکار داخلی در حال پیاده‌سازی است.
همچنین شفاف‌سازی اطلاعات سازمانی توسط تامین کنندگان به چاپخانه‌ها در انتخاب صحیح تامین‌کنندگان مثمر ثمر خواهد بود.
معیارهای انتخاب تامین کننده پایدار در صنعت چاپ و بسته‌بندی ایران
در شرایطی که جمعیت دنیا در حال افزایش است و منابع در دسترس در حال کاهش‌اند، دیگر نمی‌توان تامین‌کنندگان را فقط بر اساس معیارهای سنتی مانند کیفیت، قیمت و تحویل به‌موقع ارزیابی کرد. ازاین‌رو زنجیره‌های تامین پایدار برای دستیابی به این مهم شکل گرفتند. زنجیره‌های تامین پایدار در کنار توجه به منافع اقتصادی کسب‌وکار، آثار و تبعات اجتماعی و زیست‌محیطی فعالیت ها و تولیدات زنجیره تامین را مدنظر قرار داده و در پی بهینه کردن مدیریت زنجیره تامین در هر سه جنبه اشاره‌شده (اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی) هستند.
بنابراین به دلیل اهمیت پرداختن به موضوع انتخاب تامین‌کننده پایدار در صنعت چاپ، پس از استخراج معیارهای پایداری از مرور ادبیات، از طریق مصاحبه با سه تن از خبرگان صنعت چاپ و بسته‌بندی کشور، شاخص‌های پایداری در صنعت چاپ و بسته‌بندی بومی شد. سپس با کمک تکنیک تحلیل عاملی تاییدی شاخص های پایداری موردنیاز در این صنعت غربال و تایید شده است.
با مرور ادبیات و مطالعه پایان نامه ها و مقالات داخلی و خارجی در زمینه زنجیره تأمین سنتی و پایدار ابتدا ۷۲ شاخص انتخاب تامین‌کننده استخراج‌شده و در رابطه با آن‌ها با سه تن از خبرگان باسابقه صنعت چاپ و بسته‌بندی مصاحبه حضوری گردید که بر اساس نظر آن‌ها ۴۷ شاخص از این تعداد به‌عنوان شاخص های پایداری در صنعت چاپ بومی سازی و انتخاب شدند.
سپس با شناسایی این شاخص‌ها به‌عنوان شاخصه ای تأثیرگذار در این حوزه، به‌منظور غربال و تایید شاخص‌های نهایی زنجیره تامین پایدار در صنعت چاپ و بسته‌بندی ایران، پرسشنامه‌ای با طیف لیکرت و بر اساس این ۴۷ معیار تهیه و در اختیار ۵۰ مدیر چاپخانه قرار گرفت. درنهایت بر اساس تحلیل عاملی تاییدی انجام‌شده بر روی داده‌های حاصل از تکمیل پرسشنامه توسط این ۵۰ نمونه آماری، با توجه به نوع هر یک از زیر معیارها، معیارهای اصلی به ۲۷ زیر معیار اقتصادی، ۹ زیر معیار زیست‌محیطی و ۱۱ زیر معیار اجتماعی تقسیم شدند. معیارها و زیر معیارهای شناسایی‌شده در جدول یک آمده است
منبع :چاپ و نشرآنلاین