در حالی که چند روزی از اعلام فراخوان برای دریافت کاغذ ایرانی از سوی وزارت ارشاد می‌گذرد، به‌نظر می‌رسد که «قیمت»، شرط اول برای روی خوش نشان دادن ناشران به کاغذ تولید داخل است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هفته گذشته فراخوان ثبت‌نام از ناشران برای دریافت کاغذ ایرانی را اعلام کرد. این پیش‌ثبت‌نام در راستای قراردادی است که وزارت ارشاد با کارخانه چوب و کاغذ مازندران برای دریافت هفت‌هزار تن کاغذ تحریر امضا کرده است، کاغذی که قرار است هر ماه یک‌هزار تن آن به وزارت ارشاد در تهران تحویل داده شود.
ناشران به‌عنوان یکی از مهمترین مصرف‌کنندگان کاغذ تحریر در کشور در ماه‌ها و سال‌های اخیر در تهیه کاغذ با دشواری‌های بسیاری مواجه بوده‌اند، انتشار کتاب با کاغذ بندی یک میلیون تومان اقتصاد نشر را به خطر انداخته است.
قیمت کاغذ در بازار آزاد همچنان بالای یک میلیون تومان است، این درحالی است که تا همین چند هفته پیش قیمت هر بند کاغذ چاپ و تحریر 70 در 100 بندی 800 تا 900 هزار تومان بود.
افزایش قیمت کاغذ که قیمت هر بند آن را به بالای یک میلیون و 100 هزار تومان رساند، در نتیجه خودداری از فروش برخی از واردکنندگان بود. به‌نظر می‌رسد هر زمان که سودای سود بیشتر در بازار کاغذ ایجاد می‌شود، ورود کاغذ به بازار قطع می‌شود و در نتیجه کاهش عرضه قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کنند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و در رأس او رئیس جمهور از ابتدای تشکیل دولت بر تولید داخلی کاغذ تأکید داشته و از خودکفایی کاغذ سخن گفته‌اند، تلاش‌های زیادی در بدنه دولت برای رسیدن به این خودکفایی انجام شده است و در ابتدایی‌ترین گام‌ها چرخ تولید که در سال‌های گذشته به خاموشی رفته بود، دوباره گردش خود را آغاز کرده است.
در این وضعیت، استفاده از کاغذ تحریر ایرانی در قیاس با کاغذ وارداتی چقدر مقرون به صرفه است؟ در سامانه توزیع کاغذ، قیمت‌های تقریبی کاغذ مازندران که قرار است توسط وزارت ارشاد به ناشران تحویل داده شود، به این شرح است:
کاغذ 70گرمی 70 در 100 هر بند 740 هزار تومان
کاغذ 70گرمی 60 در 90 هر بند 560 هزار تومان
کاغذ 70گرمی 100 در 70 هر بند 760 هزار تومان
کاغذ 75گرمی 60 در 90 هر بند 590 هزار تومان
کاغذ رول 70گرمی هر کیلو 27 هزار و 900 تومان.
کاغذ رول 75گرمی هر کیلو 28 هزار و 600 تومان.
طبق اعلام وزارت ارشاد، هر ناشر هر تعداد بند که نیاز دارد می‌تواند به ثبت برساند و حواله نیز پس از دریافت کاغذ از سوی کارخانه مازندران صادر خواهد شد، اما آیا ناشران از کاغذ تولید داخل استقبال خواهند کرد؟
مدیر انتشارات سپیده باوران: ثبت‌نام نکردیم چون اختلاف قیمت اندک است
عابس قدسی مدیر انتشارات سپیده‌باوران در پاسخ به این پرسش که "برای دریافت کاغذ داخلی ثبت‌نام کرده‌اید یا خیر؟" می‌گوید: خیر، ثبت‌نام نکردیم، چرا که مقایسه قیمت‌ها با کاغذ بالک خارجی موجود در بازار حاکی از اختلاف قیمت اندکی بود، ازآن‌جایی که از کیفیت کاغذ داخلی هنوز مطمئن نیستیم، تصمیم گرفتیم همان کاغذ بالک را مصرف کنیم.
وی ادامه می‌دهد: در دوره‌های گذشته که کاغذ داخلی توزیع شد، اختلاف قیمت قابل‌توجهی با نمونه خارجی مشابه در بازار وجود داشت، ازآن‌جایی که تولید داخلی است باید دستشان برای قیمت بازتر باشد، ما انتظار داشتیم که قیمت پایین‌تری داشته باشد.
در حالی که قدسی از کیفیت کاغذهای داخلی مطمئن نیست، محمد حقی مدیر انتشارات کتابستان معتقد است که مخاطب از ناشر انتظار دارد که کتاب را با کاغذ باکیفیتی منتشر کند، ولو چند درصد هم گران‌تر تمام شود.
مدیر انتشارات کتابستان: مزیت قیمت وجود ندارد/ مشتری انتظار کیفیت دارد
وی ادامه می‌دهد: قیمت‌های اعلام‌شده در سامانه ارشاد اختلاف چندانی با قیمت کاغذ بالک موجود در بازار ندارد، هر بند کاغذ بالک بندی 670 تا 690 هزار تومان فروخته می‌شود و هر بند کاغذ 60 در 90 موجود در سامانه 590 هزار تومان، بنابراین مزیت قیمتی وجود ندارد.
حقی در پاسخ به اینکه کیفیت کاغذ داخلی را جدیداً بررسی کرده است یا خیر، می‌گوید: من کیفیت کاغذ جدید را ندیدم، ولی ادعایی هم از سوی تولیدکننده مبنی بر تغییر کیفیت مطرح نشده است.
مدیر انتشارات کتابستان درباره لزوم حمایت از تولید داخلی می‌گوید: من هم به تولید داخل معتقدم، اما مشتری‌مداری را نباید فدای تولید داخلی بی‌کیفیت کرد، نباید مردم را مجبور به استفاده از تولید داخل کنیم چرا که نتیجه‌اش می‌شود همان وضعیتی که در بازار خودرو وجود دارد. ما نمی‌توانیم کیفیت را رها کنیم و به اسم حمایت از تولید داخلی مشتری را مجبور به استفاده از جنس بی‌کیفیت کنیم.
وی ادامه می‌دهد: همان‌طور که در بازار لوازم برقی و الکترونیکی قیمت کالای داخلی با کالای خارجی تفاوت بسیار دارد و استفاده از کالای داخلی یک مزیت به‌شمار می‌آید، ما باید در کالایی مثل کاغذ نیز این تفاوت قیمت را داشته باشیم، مثلاً اگر قیمت کاغذ خارجی 800 هزار تومان است، کاغذ داخلی باید 400 هزار تومان باشد و ما بتوانیم کتاب را 30 درصد ارزان‌تر کنیم که منطق استفاده از آن وجود داشته باشد، اما در وضعیت فعلی که تنها 15 درصد اختلاف قیمت وجود دارد و تازه همه می‌دانیم که در ادامه کالای داخلی افزایش قیمت خواهد داشت و نمونه خارجی نیز یا وارد نمی‌‌شود یا با قیمت بسیار بالا وارد خواهد شد، هیچ توجیهی وجود ندارد.
حقی می‌افزاید: استفاده از کاغذ داخلی منجر به حمایت از تولید داخل می‌شود، اما به‌چه‌قیمتی؟ باید به حرمت مشتری توجه کرد. نمی‌توانیم در دنیای امروز درجا بزنیم و بگوییم حمایت از تولید داخل. اگر کار کیفیت بالا داشته باشد، من خود به‌عنوان مصرف‌کننده از آن حمایت خواهم کرد ولو قیمت آن از نمونه خارجی هم بالاتر باشد.
مدیر انتشارات مجد: 200 بند ثبت‌نام کردیم/ کیفیت پایین است اما مزیت قیمت وجود دارد
در حالی که برخی ناشران از کیفیت و قیمت بالای کاغذ داخلی سخن می‌گویند، سید‌عباس حسینی نیک مدیر انتشارات مجد از ثبت‌نام برای دریافت 200 بند در مرحله نخست خبر می‌دهد و می‌گوید: ما برای کتاب‌های دانشگاهی کاغذ بندی یک میلیون تومان را خریداری می‌کنیم، بنابراین 300 هزار تومان اختلاف قیمت برایمان صرفه اقتصادی دارد، البته کیفیت هم پایین‌تر است.
وی ادامه می‌دهد: کتاب‌های دانشگاهی از نوعی وزانت برخوردار هستند، با کاغذ بالک چاپ نمی‌شوند، با کاغذ مازندران هم تاکنون کمتر چاپ شده‌اند، ما چند بند به‌صورت آزمایشی چاپ خواهیم کرد تا نتیجه کار را ببینیم. اگر کیفیت کاغذ مازندران خوب باشد و تا حدودی نزدیک به کاغذهای خارجی باشد، همین حدود 300 تا 400 هزار تومان اختلاف قیمت هم به‌صرفه است.
انتشارات ققنوس: ترجیح دادیم همان بالک را استفاده کنیم
مهدی حسین‌زادگان مدیر فروشگاه نشر ققنوس نیز از جمله ناشرانی است که برای خرید کاغذ از سامانه اقدام نکرده است. وی به تسنیم می‌گوید: ترجیح دادیم که همان کاغذ بالک را استفاده کنیم چرا که اختلاف قیمت‌ها ناچیز است و از سوی دیگر کیفیت را نیز مطمئن نیستیم.
موضوع استفاده ناشران از کاغذ تولید داخل از سال‌های ابتدایی دهه 90 و با افزایش قیمت کاغذ در پی افزایش نرخ دلار همواره به‌عنوان چالشی بین تولیدکنندگان و ناشران مطرح بوده است.
در حالی که تولیدکنندگان از کیفیت مناسب کاغذ ایرانی سخن می‌گفتند، ناشران از مشکلاتی که کاغذ داخلی داشت سخن می‌گفتند، در نتیجه رفته رفته تولید داخل رو به نابودی رفت و چرخه تولید کاغذ تحریر خاموش شد.
از سوی دیگر مدیران کارخانه مازندران در سال‌های اخیر بارها بر افزایش کیفیت محصول خود تأکید کرده‌اند، اخیراً نیز مدیرعامل کارخانه از افزایش کیفیت کاغذ تولیدی سخن گفته و افزوده است که کاغذ مازندران با نمونه‌های خارجی رقابت می‌کند.
با این حال به‌نظر می‌رسد که آنچه بیشر برای ناشران مطرح است، قیمت اعلام‌شده است نه کیفیت. این قیمت است که نظر یک ناشر برای خرید و حمایت از تولید داخل را جذب می‌کند، موضوعی که معاون فرهنگی وزارت ارشاد نیز چندین بار به آن اشاره کرده و در پی کاهش قیمت تمام‌شده بود.
احمدوند اسفند ماه گذشته و پیش از امضای قرارداد با کارخانه مازندران در این زمینه به تسنیم گفته بود: توافقات با کارخانه مازندران به‌صورت کلی انجام شده است، اما ما در حال تلاش برای کاهش رقم تمام‌شده کاغذ تولید داخل هستیم. قیمتی که کارخانه چوب و کاغذ مازندران اعلام می‌کند، می‌تواند پایین‌تر بیایید. مقدماتی لازم دارد که در حال طی کردن آن هستیم. با برخی دستگاه‌های ذی‌ربط در این زمینه وارد مذاکره شده‌ایم؛ وزارت صمت و بانک مرکزی برای تسریع در واردات برخی اقلام مصرفی، وزارت نیرو برای کاهش تعرفه انرژی و... از جمله این دستگاه‌ها بودند. اگر شرایط بهتری برای کارخانه به‌جهت تولید شکل بگیرد، ما می‌توانیم کاغذ چاپ و تحریر را با قیمت مناسب‌تری تحویل بگیریم. اگر بتوان قیمت را پایین‌تر آورد مسلماً ناشران از کاغذ تولید داخل استقبال می‌کنند.
قیمت تمام‌شده کاغذ داخلی چگونه کاهش می‌یابد؟
به‌نظر می‌رسد دولت برای حمایت از تولید داخلی باید شرایط دیگری نیز فراهم کند، چرا که اگر استقبال از کاغذ تولید داخل انجام نشود، در ادامه مسیر سرنوشت تولید داخل مانند سال‌های نخست دهه 90 ادامه پیدا می‌کند. کاهش قیمت تمام‌شده می‌تواند به محبوبیت کاغذ داخلی میان مصرف‌کنندگان منجر شود.