همشهری - سعیده مرادی : این روزها در وضعیتی به سر می‌بریم که کمبود و گرانی کاغذ یکی از مشکلات اصلی کشور است و باعث شده تا نه تنها روزنامه‌ها در مضیقه باشند، بلکه ناشران و دیگر فعالان حوزه کتاب هم به دلیل کاهش تیراژ کتاب‌ها که ناشی از این گرانی و کمبود کاغذ است با مشکلات بزرگ و کوچک مواجه شوند
از این رو طی ماه‌های اخیر به سبب قیمت تمام شده کتاب، ناشران کتاب‌های عمومی دست به عصا پیش می‌روند و فعالیت‌شان محدودتر شده است. در این میان، هفته گذشته خبری درباره تعطیلی کارخانه چوب و کاغذ مازندران در فضای مجازی منتشر شد؛ خبری که می‌توانست چالش بزرگی برای اهالی کتاب باشد. از این رو با ابوالفضل روغنی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا گفت‌وگو کردیم. درباره اینکه کارخانه چوب و کاغذ مازندران چه تاثیری در تقویت و افزایش تولید داخلی و همچنین قیمت کاغذ و به تبع آن قیمت کتاب دارد.
هفته گذشته خبری مبنی بر تعطیلی کارخانه چوب و کاغذ مازندران در فضای مجازی منتشر شد. درباره آخرین وضعیت این کارخانه بگویید و اینکه همچنان فعال است یا نه و اینکه کارخانه، در مجموع توانایی تولید چه مقدار کاغذ را دارد؟
این کارخانه تعطیل نشده است و همچنان به فعالیت خودش ادامه می‌دهد و حتی نسبت به دوـ سه سال قبل، وضعیت بهتری دارد؛ هرچند با روزهای اوج تاحدودی فاصله گرفته است، اما تولیدات خود را ادامه می‌دهد و مدیران آن تلاش می‌کنند تا کارخانه را به بهترین شکل اداره کرده و به دنبال ایجاد بازاری مناسب‌تر هستند. باید بگویم بهترین نیروها و بهترین ماشین‌آلات و تجهیزات در این کارخانه موجود و تنها نیاز است که از این کارخانه و دیگر کارخانه‌های کشور حمایت شود تا همچنان بتوانند سرپا ایستاده و به فعالیت خود ادامه دهند. این شرکت ظرفیت تولیدحدود 175 هزارتن کاغذ را دارد؛ به‌طوری که خط یک این کارخانه حدود 90 هزار تن کاغذ تحریر و روزنامه و خط دوم آن نیز حدود 80 هزار تن کاغذ بسته‌بندی تولید کند. این شرکت در صورتی که مورد حمایت دولت قرار بگیرد، نیاز 100درصدی کاغذ روزنامه و حدود 45درصدی کاغذ تحریر را تأمین خواهد کرد.
در حال حاضر کمبود کاغذ یکی از مشکلات اساسی ناشران و همچنین روزنامه‌هاست. نیاز کشور به انواع مختلف کاغذ چه مقدار است و باتوجه به وضعیت اقتصادی موجود و همچنین بحث تحریم‌ها، کارخانه‌های داخلی چه توانان و ظرفیتی برای تولید کاغذ دارند؟
وقتی می‌خواهیم درباره کاغذ صحبت کنیم باید آن را به کاغذ تحریر، کاغذ مطبوعات و کاغذ بسته‌بندی تفکیک کنیم. نیاز به کاغذ مطبوعات در کشور 30 هزار تن است که امکان تولید این حجم کاغذ مطبوعات در داخل کشور وجود دارد، اما مشروط به اینکه حمایت‌های دولتی وجود داشته باشد. درخصوص کاغذ تحریر هم باید بگویم که نیاز کشور به این نوع کاغذ 380 هزار تن است که ظرفیت تولید حدود 150 هزار تن را داریم، اما به دلیل محدودیت‌ها و عدم حمایت‌های لازم تنها 20 تا 30 هزار تن کاغذ تحریر تولید می‌شود و مابقی نیاز بازار به این نوع کاغذ را باید از طریق واردات تأمین کنیم. البته باید بگویم که ماشین‌های کارخانه چوب و کاغذ مازندران، کارآمدند؛ ولی صنعت کاغذسازی نیاز به بازسازی و بازمهندسی دارد. علاوه بر این، سایر مجموعه‌های تولید کاغذ چاپ و تحریر در کشور از جمله کارخانه کاغذ پارس و شرکت تبریز که در مازندران مستقر است نیز امکان تولید کاغذ تحریر را دارند، اما تولیداتشان زیاد نیست. علتش این است که دولت طی سال‌های گذشته به هیچ شکلی از تولید کاغذ تحریر حمایت نکرده و همه حمایت و توان خود را به واردات اختصاص داده است و در نتیجه برای این شرکت‌ها مقرون به صرفه نبوده است که تولید کاغذ تحریر را انجام دهد. نیاز کشور به کاغذ بسته‌بندی نیز حدود 850 هزار تن است. اکنون حدود یک میلیون و 600 هزارتن کاغذ بسته‌بندی در کشور تولید می‌شود و این بدان معناست که درخصوص این کاغذ به خودکفایی رسیده‌ایم و یکی از قطب‌های تولید کاغذ بسته‌بندی در خاورمیانه هستیم و با کشورهایی مانند ترکیه در حال رقابتیم. بنابراین درخصوص این نوع کاغذ نه تنها می‌توانیم نیاز داخلی را کاملاً تأمین کنیم، بلکه می‌توانیم مازاد آن را صادر کنیم تا این صنعت زنده بماند. البته زنده بودن این تکنولوژی که سرمایه‌گذاری کلانی هم روی آن صورت گرفته، درگرو صادرات است.
بسیاری از فعالان حوزه کتاب معتقدند که کیفیت کاغذهای داخلی آن‌چنان که باید و شاید مناسب و مرغوب نیست. چه عواملی در این بی‌کیفیتی دخیل و مؤثر است و برای رفع این مشکل چه اقداماتی باید انجام داد؟
کیفیت یک واژه کیفی است و قابلیت اندازه‌گیری ندارد. معتقدم که کیفیت نیاز به پول و سرمایه دارد و هرچه بیشتر هزینه شود به نسبت آن کیفیت هم افزایش می‌یابد. اما در خصوص کاغذ باید بگویم که به‌عنوان مثال برای کتاب‌های درسی که عمرشان بیشتر از هشت ماه نیست، نیازی به ورود کاغذهای باکیفیت بسیار بالا و گران‌قیمت نداریم؛ یا درخصوص روزنامه‌ها که عمر مفیدشان 3 یا نهایت 4 ساعت است، آیا نیاز است که برای آن کاغذ گران قیمت خریداری شود؟ ما باید با توجه به اوضاع تحریمی کشور را اداره کرده و از همین کاغذهای موجود استفاده کنیم.
حمایت‌های دولتی تا چه حد می‌تواند در رفع مشکلات این حوزه مؤثر باشد؟
حمایت از تولید داخلی در دولت‌های مختلف همواره مورد تأکید بوده است، اما موانع و مشکلاتی که عموماً پیش پای تولیدکنندگان قرار دارد، اوضاع کار را برای آنها سخت و حرکت را کند می‌کند. یکی از چالش‌های جدی در تولید کاغذ و مقوا، قدیمی‌بودن تکنولوژی و ماشین‌آلات تولیدی در این حوزه است که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین موانع در توسعه و سودآوری این صنعت به شمار می‌آید و موجب پایین‌آمدن کیفیت محصولات تولیدی می‌شود و از سوی دیگر قیمت تمام‌شده هم بالاتر می‌رود. همچنین خرید کاغذ با قیمت ارزان و هزینه بالای تولید، مجموعه‌ها را از تولید کاغذ تحریر منصرف کرده است. مالیات بر ارزش افزوده 9درصدی برای واردات کاغذ گرفته نمی‌شود؛ اما به واردات مواد اولیه تولید کاغذ شامل این 9درصد مالیات تعلق می‌گیرد! اگر دولت قصد دارد از ظرفیت‌های داخلی استفاده کند، باید از شرکت‌های داخلی حمایت‌های لازم قانونی و مادی و معنوی داشته باشند تا آنها بتوانند تولید کنند.
اصلاً چرا در دوران تحریم فقط باید از صنایع داخلی صحبت و حمایت کرد، به نظرم از تولید داخلی باید در همه شرایط حمایت کرد و در همه کشورها هم این‌گونه است؛ اما ما فقط زمانی که به مشکل تحریم می‌رسیم، سراغ صنایع داخلی می‌رویم. باید از صنایع داخلی در همه شرایط حمایت کرد تا در مواقع مختلف نیاز داخل را برطرف کنیم، اینکه ارز ارزان‌قیمت برای واردات اختصاص می‌یابد کار خوبی نیست. معتقدم باید از صنایع داخلی حمایت کنیم تا با قیمت تمام‌شده مناسب، تولید داشته باشند و محصولات‌شان را در اختیار بازار هدف قرار دهند.